"Jeśli ludzie zamilkną głazy wołać będą" - Muzeum KL Stutthof w Sztutowie

Miejsca takie jak pozostałości niemieckiego obozu koncentracyjnego w Sztutowie mogą wywoływać mieszanie odczucia, z jednej strony jest to miejsce godne upamiętnienia i zachowania jako przestroga dla przyszłych pokoleń. A z drugiej strony przez wielu traktowane są jak atrakcje turystyczne do "zaliczenia".

Po raz pierwszy Muzeum Stutthof w Sztutowie utworzone w miejscu dawnego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady z lat 1939–1945 zwiedzałem z ojcem jako 7-8 letni chłopiec, czyli prawie czterdzieści lat temu. Mimo tylu lat wciąż miałem przed oczami wiele obrazów z obozowych ekspozycji. Wielokrotnie planowałem odwiedzić te miejsce jako dorosły i podczas ostatniego pobytu w Polsce nadarzyła się okazja, bo na wspólną wyprawę wybraliśmy się z teściem.

Decyzja o powstaniu obozu zapadła na długo przed rozpoczęciem II wojny światowej przez Niemców, a pierwsi więźniowie trafili do KL Stutthof w dniu 2 września 1939 roku.

Pierwszym transportem przywieziono przedstawicieli duchowieństwa, nauczycieli, członków Związku Zachodniego oraz Ligi Morskiej i Kolonialnej, przedstawicieli polskich stronnictw i partii politycznych, urzędników oraz zaangażowanych w działania na rzecz polskości na terenie Wolnego Miasta Gdańska i Pomorza Gdańskiego, łącznie około 150 osób.

Wstęp na teren obozu-muzeum jest bezpłatny, płatny jest natomiast niestrzeżony parking vis-a-vis wejścia, opłata wynosi 7 zł za trzy godziny, przy czym zwiedzanie trwa z reguły 1,5-2 godziny. Zwiedzanie jest w trybie indywidualnym, ale warto przykleić się do jakiej grupy z przewodnikiem, latem jest ich stosunkowo dużo, żeby lepiej poznać historię obozu i jego więźniów. My dopiero później dołączyliśmy do takiej grupy.

Obecne muzeum powstało z inicjatywy byłych więźniów obozu w 1962 roku na terenie tak zwanego "starego obozu", czyli najstarszej części obozu.

Po wiejściu na teren obozu po lewej stronie jest budynek wartowni SS, gdzie teraz mieści się punkt informacyjny i sklep z pamiątkami. Po prawej stronie natomiast wita zwiedzających monumentalny budynek komendantury, gdzie obecnie mieści się kino i sale wystawowe.

Przez 'bramę śmierci" wchodzimy na teren właściwego obozu, po obu stronach są baraki przerobione na potrzeby różnych ekspozycji, które prezentują obozowe życie, historie więźniów, a na końcu bloku VIIIa znajduje się duża makieta, dzięki której możemy lepiej zrozumieć z jakim zbrodniczym planem eksterminacji wszelkich wrogów narodu niemieckiego mieliśmy do czynienia. Tam nic nie było zostawione przypadkowi.

W tak zwanej części szpitalnej znajdowała się niewielka komora gazowa, która co prawda najpierw była wykorzystywana do dezynfekcji ubrań więźniów, ale z czasem hitlerowcy znaleźli bardziej mordercze zastosowanie tego miejsca i służyło do uśmiercania więźniów.

Do tego samego służył ten niepozorny zestaw na szynach kolejki wąskotorowej. Podstępem SS-mani wabili więźniów niby do prac na zewnątrz, a w rzeczywistości pociąg z tym wagonem wypchanym więźniami wyjeżdżał tylko kilkaset metrów za bramę, gdzie wrzucano do wagonu Cyklon-B i uśmiercano więźniów.

Po powrocie ciała zabitych palono w piecach krematoryjnych, a w późniejszym okresie gdy tych ciał było więcej na stosie całopalnym poza obozem w kierunku morza. Budynek krematorium uciekający Niemcy wysadzili w powietrze, ale piece ocalały. Po wojnie byli więźniowie z własnej inicjatywy odbudowali ten budynek, żeby był przestrogą dla przyszłych pokoleń.

W krematorium na ścianach można zobaczyć kopie niemieckich aktów zgonu, które obozowa administracja przekazywała rodzinom zabitych. Gdy rodzina chciała to mogła dostać również prochy zabitego.

Monumentalny i bardzo wymowny Pomnik Wali i Męczęstwa autorstwa Wiktora Tołkina został odsłonięty z okazji 23 rocznicy wyzwolenia obozu. To właśnie na tym monumencie wyryte są słowa z tytułowego cytatu.

Tuż przy pomnika za bramą obozu znajdują się hale produkcyjne zakładów DAW (Deutsche Ausrüstungswerke) gdzie więźniowie pracowali między innymi przy produkcji podzespołów do silników lotniczych dla niemieckich myśliwców.

Muzeum Stutthof w Sztutowie utworzone w miejscu dawnego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady z lat 1939–1945 jest zdecydowanie godne polecenia, pamięć o ofiarach jest bardzo ważna. Miejsca takie jak KL Stutthoff czy KL Auschwitz są wieczne żywym świadectwem zbrodni i okrucieństw jakich dopuścili się niemieccy naziści w czasie II wojny światowej. Nigdy nie można o tym zapomnieć.

Disclosure: Posts on TravelFeed may contain affiliate links. See affiliate disclosure.